Życie duchowe. Namiętności. Niewidzialna walka ascezy

W warunkach dzisiejszego życia, w wyniku przepracowania i wyczerpania nerwowego, zmienia się wrażliwość ludzi. Medycyna wydłuża życie, równocześnie jednak zmniejsza odporność na cierpienie i różne braki. Kiedyś asceza ojców pustyni narzucała skrajne formy postu i innych umartwień, dzisiaj natomiast teren walki przesuwa się gdzie indziej. Człowiekowi nie jest potrzebny dodatkowy „doloryzm”; surowa asceza mogłaby go niepotrzebnie złamać. Dzisiejsza asceza jest raczej uwalnianiem się od konieczności „dopingu”: od szybkości, hałasu, środków podniecających, narkotyków i alkoholu. Jest ona raczej narzucaniem sobie odpoczynku, dyscypliną spokoju i ciszy, w której człowiek – nawet w całym światowym zgiełku, w tłumie, w metrze i na skrzyżowaniach ulic – odzyskuje zdolność zatrzymania się na modlitwę i kontemplację. Przede wszystkim jednak odzyskuje zdolność dostrzegania obecności drugiego, słuchania spotykanych przyjaciół. Post, na przykład, nie byłby szukaniem szczególnych umartwień, lecz radosną rezygnacją z nadmiaru, dzieleniem się z ubogimi, uśmiechniętym, naturalnym, spokojnym zrównoważeniem. W świecie utrudzonym, przygniatanym troskami, żyjącym w coraz szybszym rytmie zadanie człowieka polegałoby na znalezieniu i przeżywaniu „dziecięctwa duchowego” świeżości i naiwności „małej drogi” która prowadzi do zasiadania „przy stole grzeszników” do błogosławienia chleba i dzielenia się z innymi.

Elementy konstytutywne życia duchowego i jego itinerarium

Elementy te przerastają sam ludzki wymiar. W Boskiej komedii Dante mówi o trzech uczestnikach „Boskiej zabawy”: Bóg, człowiek i szatan. Mistrzowie życia duchowego też mówią o trzech wolach, które walczą ze sobą w sercu człowieka: zbawcza wola Boga; niestała, problematyczna wola człowieka; obca mu wola zła, demona, pokusy, przeszkody i destrukcje.