Kwartalnik Homo Dei nr 1/2023 (346)

Weszliśmy w kolejny, 2023 rok. Na przełomie starego i nowego roku chyba każdy zadaje sobie pytania, jaki będzie ten nadchodzący rok albo czego najbardziej potrzeba współczesnemu światu. Być może nieprzypadkowo pierwszy dzień stycznia to czas modlitwy o pokój. Tęsknota za pokojem to zapewne najbardziej palące odczucie wielu ludzi. Nie tylko w sensie ustania działań wojennych, ale i pokoju między ludźmi, pokoju w rodzinach i małżeństwach. Gdy myślimy o wojnie i potrzebie pokoju, obecnie przychodzi nam na myśl przede wszystkim Ukraina, ale wiemy, że przecież
nie jest to jedyne zapalne miejsce na świecie, gdzie brakuje pokoju.

Pokoju potrzeba także w Kościele. Kościół jako instytucja i wspólnota nie prowadzi żadnej wojny w sensie militarnym, ale trwają „walki” czy pewnego rodzaju „przepychanki”, które będą miały wpływ na jego obraz w najbliższej przyszłości. Do najbardziej spektakularnych na pewno należy tzw. droga synodalna w Niemczech. Dyskusje, a przede wszystkim decyzje podejmowane na tej drodze przez gremia świeckich i duchownych mogą budzić uzasadnione obawy. Tym bardziej że wszelkiego rodzaju spotkania synodalne w niemieckim Kościele idą jakby osobnym torem, „obok” dyskusji związanych z synodalnością, które odbywają się na całym świecie. Niemieccy katolicy domagają się zmian nie tylko w obszarze duszpasterskim, ale nade wszystko doktrynalnym. Odnosi się wrażenie, jakoby biskupi i wierni w Niemczech tworzyli jakiś własny, odrębny Kościół.

Drugim obszarem „walki” w Kościele jest sam wspomniany „synod o synodalności”. Praktycznie we wszystkich krajach zakończyły się rozmowy na etapie diecezjalnym. Wnioski są umieszczane na oficjalnych stronach internetowych każdej diecezji. O różnicy między wynikami refleksji wiernych z Polski i krajów Europy Zachodniej pisałem w poprzednim numerze: krótko mówiąc, te wyniki są zdecydowanie różne. Wierni np. z Belgii czy Francji przedstawili propozycje zmian dotyczących kwestii zasadniczych, jak zniesienie celibatu duchownych czy prezbiterat dla kobiet. Polscy wierni uczestniczący w debatach synodalnych ograniczają się do propozycji poprawy poziomu liturgii czy lepszej współpracy duchownych ze świeckimi, czyli są to postulaty ograniczające się do Kościołów
lokalnych.

Problemem ciągle nie rozstrzygniętym w debacie synodalnej są kluczowe pytania, które formułuje w swoim artykule ks. prof. Artur Kasprzak: np. czy jest zasadne, aby w dyskusjach, a potem – co istotne – w decyzjach dotyczących przyszłości Kościoła uczestniczyły osoby niewierzące lub żyjące w sprzeczności z jego nauką. Druga wątpliwość dotyczy przyznania prawa udziału w głosowaniach biskupów osobom spoza kolegium biskupów; otóż papież Franciszek mianował siostrę Nathalie Becquart podsekretarzem synodu. Z perspektywy teologicznej rodzi się poważne pytanie, czy zgoda papieska na rozszerzenie głosów podczas synodu biskupów na osoby nie będące biskupami nie jest niebezpiecznym wyłomem w rozumieniu władzy tria munera.

Na polskim podwórku kościelnym pytaniem pozostaje, co się stanie ze wszystkimi propozycjami, które zostały zapisane podczas dyskusji synodalnych. Wypada chyba uzbroić się w cierpliwość i za rok czy dwa sprawdzić, które z nich zostały wprowadzone w życie, a które pozostały na papierze.

W tych wielu niepewnościach, jakie jawią się przed nami w nowym roku, czymś niezmiennym pozostaje ukazanie się kolejnego numeru kwartalnika „Homo Dei”. Zakończyliśmy jubileuszowy rok 90-lecia założenia naszego periodyku przez redemptorystów z o. Kazimierzem Smorońskim na czele. Przed nami lata do kolejnego, jeszcze bardziej okrągłego jubileuszu. Ten czas oczekiwania niech wypełnią na początek artykuły i wywiady zebrane w 346. numerze pisma. Są to, jak nam się wydaje, materiały, które mogą pobudzić do refleksji i działania. Każdy artykuł czy wywiad traktuje o ważnej i aktualnej kwestii w Kościele i domaga się poważnego zastanowienia. Dość wspomnieć np. artykuł ks. Jacka Kołaka o towarzyszeniu duchowym osobom zranionym czy tekst o. Wojciecha Bołoza W poszukiwaniu Kościoła przyszłości. Sądzę, że wiele do myślenia powinien też dać wywiad na temat stanu polskiej młodzieży po pandemii.

Przy wszystkich trudnościach i niepewnych dniach, które może nam przynieść nowy rok 2023, niech nie zabraknie nikomu nadziei: Tobie, Panie, zaufałem, nie zawstydzę się na wieki.

W imieniu zespołu redakcyjnego
Piotr Koźlak CSsR, redaktor naczelny

SPIS TREŚCI

ARTYKUŁY I WYWIADY

• • Ks. Artur Kasprzak – Kolegialność w służbie synodalności. Ryzyko czy szansa XVI Synodu Biskupów?

To kolejny głos na temat odbywającego się aktualnie synodu biskupów. Głos ważny, gdyż poruszający temat zasadniczy: jak rozumieć, fundamentalne dla tego synodu, pojęcia synodalności i kolegialności biskupiej? Nie pretendując do ostatecznej odpowiedzi na to pytanie, Autor artykułu przedstawia istotę sporu na ten temat i ewentualne problemy, jakie mogą się pojawić w przyszłym funkcjonowaniu Kościoła w zależności od przyjętego rozwiązania tej kwestii.

• • Ks. Jacek Kołak – Towarzyszenie duchowe na drodze osób zranionych

Pełne pacjentów poradnie psychologiczne świadczą o tym, że rośnie liczba ludzi potrzebujących pomocy duchowej; najczęściej ludzi tak czy inaczej zranionych przez życie. Rośnie więc potrzeba towarzyszenia duchowego jako części posługi duszpasterskiej. Części szczególnie ważnej, gdyż można zaryzykować tezę, że od jakości odpowiedzi Kościoła na to wyzwanie zależy w dużym stopniu jego przyszłość w naszej kulturze. Uświadamiając to nam, Autor artykułu zarazem szkicuje portret dobrego towarzysza duchowego.

• • Ks. Wojciech Zyzak – Znaczenie relikwii w duchowości chrześcijańskiej

Mogłoby się wydawać, że kult relikwii w Kościele to już bezpowrotna przeszłość, ale to nieprawda. Jest on nadal aktualny, gdyż kryją się za nim potrzeby i postawy duchowe o ponadczasowej wartości. Mogą mu jednak grozić różne wypaczenia (znamy je dobrze z historii), dlatego trzeba go rozumiać i praktykować właściwie: mianowicie powinien on być podporządkowości duchowości liturgicznej, zwłaszcza eucharystycznej.

• • Andrzej Makowski CSsR – Głoszenie homilii podczas świąt maryjnych

Wszyscy kaznodzieje wiedzą, że przepowiadanie maryjne to trudne zadanie – przede wszystkim ze względu na ubóstwo tekstów biblijnych odnoszących się do Maryi wprost lub pośrednio. Jednak jest to zadanie ważne ze względu na szczególnie ważne miejsce Matki Bożej w katolickiej pobożności. Autor artykułu proponuje pewien model przepowiadania maryjnego – model teoretycznie spójny i praktycznie owocny.

• • Sławomir Zatwardnicki – „Nie” dla sola Scriptura. Geralda O’Collinsa krytyka protestanckiego pryncypium

Jak wiadomo, jedną z podstawowych zasad teologii i duchowości protestanckiej jest „sola Scriptura”. Co w tej zasadzie jest, z katolickiego punktu widzenia, słuszne, a co nie do przyjęcia i dlaczego? Refleksja nad tym tematem jest szczególnie ważna, gdyż kieruje ona naszą uwagę na samą podstawę chrześcijańskiego życia: Boże objawienie. Autor opiera się na precyzyjnych i wnikliwych analizach australijskiego teologa Geralda O’Collinsa.

• • Wojciech Bołoz CSsR – Kościół w poszukiwaniu przyszłości

Aby ocenić prawidłowo obecny stan Kościoła, trzeba go zobaczyć na tle dokonujących się współcześnie wielkich procesów społeczno-politycznych o charakterze globalnym. Takie spojrzenie pozwoli nam wyznaczyć cele możliwe praktycznie i konieczne do realizacji; cele zarówno wewnętrzne, zmierzające do odrodzenia Kościoła, jak i cele zewnętrzne, zmierzające do nadania temu „globalnemu” światu bardziej ludzkiego oblicza. Tę właśnie tematykę szkicuje Autor poniższego artykułu.

• • Ks. Teodor Puszcz – W oczekiwaniu na trzecie polskie wydanie mszału rzymskiego

Autor przedstawia historię mszałów rzymskich po Soborze Watykańskim II oraz ich polskich tłumaczeń, ukazując zarazem pewien kierunek zmian oraz ich sens, co jest bardzo pouczające, gdyż można chyba uznać mszał za „liturgię w pigułce”. Autor ma nadzieję, że zrozumienie tej historii pozwoli nam przyjąć bardziej świadomie nowe polskie wydanie mszału rzymskiego, które nastąpi zapewne w najbliższych miesiącach.

• • Jaka jest polska młodzież po pandemii? – Rozmowa z duszpasterzami młodzieży: Grzegorzem Gutem CSsR, Bogusławem Nawracajem CSsR i Maciejem Nowakiem CSsR

Jaka jest współczesna polska młodzież? Jak rozumie świat, co jest dla niej ważne, czego pragnie i czego się obawia, wobec jakich szans i zagrożeń staje? I jak widzi religię, Kościół, szkolną katechezę? Temat ogromny, ale można spróbować dać przynajmniej jakiś wstępny zarys odpowiedzi na te i inne pytania. Poprosiliśmy o nią doświadczonych katechetów, którzy znają dobrze młodzież z codziennych, bliskich kontaktów. Z ich wypowiedzi rysuje się obraz bardzo złożony i różnorodny, ale z pewnymi liniami przewodnimi.

VOX EPISCOPORUM

• • Ks. bp Ignacy Dec – Św. Jan Paweł II – papież Eucharystii – inspiracją do apostolstwa

Jana Pawła II nazywano „papieżem Eucharystii”. Autor artykułu ukazuje, że było to jak najbardziej uzasadnione zarówno ze względu na jego bogatą naukę na jej temat, jak i ze względu na jego osobistą pobożność eucharystyczną. Ta nauka i ta postawa mogą być dla nas inspiracją do twórczego, pogłębionego apostolstwa.

ZAGADNIENIA DUSZPASTERSKIE

W nurcie nauczania współczesnego Kościoła

• • Kazimierz Fryzeł CSsR – Krótka prezentacja wybranych dokumentów Magisterium i wypowiedzi papieża od 16 sierpnia do 15 listopada 2022 roku

W trosce o kapłańską dojrzałość

• • Paul Evdokimov – Życie duchowe. Namiętności. Niewidzialna walka ascezy

Jak nie mówić, i jak mówić o…

• • Ks. Andrzej Szafulski – …o Opatrzności Bożej

W odpowiedzi na pytania duszpasterzy

• • Rafał Kamiński CSMA – Sytuacja prawna we wspólnocie Kościoła duchownego przeniesionego do stanu świeckiego

Inicjatywy duszpasterskie

• • Droga Odważnych – Rozmowa z Dariuszem Dudkiem

Sprawozdania

• • Marek Marczewski – Sympozjum nt. „Ksiądz Franciszek Blachnicki: naukowiec – wizjoner – praktyk”, Lublin, 10-11 października 2022 roku

Kino z duszą

• • Marek Kotyński – Kardynał niezłomny

OCZAMI ŚWIECKICH

Wojna światów

• • Marzena Nykiel – Dwie minuty gorzkiej prawdy o Parlamencie Europejskim

Ambona polityczna

• • Bogumił Łoziński – Bronić Jana Pawła II!

Areopag

• • Tomasz Rowiński – Wielki partner Polski czy państwo upadłe?

POMOCE HOMILETYCZNE

• • Myśli do homilii na niedziele i święta (kwiecień – czerwiec 2023 roku) – Paweł Drobot CSsR, ks. Sławomir Filipek, ks. Jerzy Swędrowski, ks. Wojciech Zyzak

RECENZJE I INFORMACJE

• • Bp Jan Śrutwa, Kościół w epoce Wędrówek Ludów, t. I: Kościół w szczytowej fazie Wędrówek Ludów, t. II: Kościół u progu średniowiecza, Wyd. TN KUL JPII, Lublin 2021-2022, ss. 399 + 396, ind. osób i nazw geogr. (rec. ks. Edward Walewander)
  • Ks. Jerzy Siara, Uczestnictwo we Mszy świętej w świetle polskich kazań o Eucharystii od encykliki Piusa XII „Mediator Dei” do konstytucji „Sacrosanctum Concilium”, Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia w Sandomierzu, Sandomierz 2022, ss. 173 (rec. Marek Marczewski)
  • Emilia Lichtenberg-Kokoszka, Relacje damsko-męskie w kapłaństwie. Bo najważniejsza jest miłość, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2022, ss. 197 (rec. Marek Marczewski)
  • Janusz Mariański, Wartości moralne w świadomości maturzystów puławskich. Raport z badań socjologicznych zrealizowanych w latach 1994-2021, Wyższa Szkoła Nauk Społecznych z siedzibą w Lublinie, Lublin 2022, ss. 524 (rec. Marek Marczewski)
  • Ks. Wiesław Banaś, Ocalić od zapomnienia. Cmentarze na terenie dawnej archidiecezji w Lubaczowie znaczone grobami kapłanów rzymskokatolickich, Wyd. Diecezjalne i Drukarnia w Sandomierzu, Różaniec 2022, ss. 188 (rec. ks. Edward Walewander)

Informacja o wybranych publikacjach książkowych oprac. Janusz Serafi n CSsR