Sytuacja prawna we wspólnocie Kościoła duchownego przeniesionego do stanu świeckiego

Z pewnych względów interesuje mnie sytuacja prawna duchownego po jego przejściu ad statum laicatum. Oczywiście pozostaje on członkiem Kościoła, ale jakie ma w nim prawa, jakie możliwości działania, a co jest mu zabronione?

Przez przyjęcie sakramentu święceń, którego pierwszym stopniem jest diakonat, ochrzczony mężczyzna, który go przyjął, staje się duchownym (kan. 1009 § 1, kan. 1024 KPK/83). Zmienia się zatem jego pozycja prawna w Kościele. Sakrament święceń, jak uczy Katechizm Kościoła katolickiego, podobnie jak chrzest i bierzmowanie, jest uczestnictwem w funkcji Chrystusa i udzielany jest raz na zawsze. Również on (jak i tamte sakramenty) wyciska niezatarty charakter duchowy i nie może być powtarzany ani udzielany tylko na pewien czas (KKK, nr 1582).

Prawodawca w Kodeksie prawa kanonicznego jasno stwierdza, że święcenia raz ważnie przyjęte nigdy nie tracą ważności (kan. 290 KPK/83). Ten, kto je ważnie przyjmuje, jest więc nimi związany do końca życia.

Może jednakże nastąpić sytuacja, która spowoduje zmianę stanu prawnego osoby duchownej w Kościele katolickim. Na skutek różnych okoliczności duchowny może stać się niezdolnym do wykonywania władzy święceń albo też okoliczności te uniemożliwiają mu wypełnianie świętej posługi.

Najczęściej w takich sytuacjach dojdzie do utraty przynależności do stanu duchowego. W Kodeksie z 1983 roku przewidziano trzy jej formy. Pierwsza będzie konsekwencją stwierdzenia nieważności święceń (kan. 290 nr 1 KPK/83). Jest to zatem skutek procesu o stwierdzenie nieważności, który toczył się na drodze sądowej, zakończonej wyrokiem, bądź też procedury administracyjnej, którą zakończyło wydanie dekretu. W wydanych orzeczeniach stwierdza się, że święcenia zostały przyjęte tylko zewnętrznie i w związku z tym nie niosą ze sobą obowiązków stanu duchownego.